Pierwsza wzmianka o istnieniu wsi rybackiej o nazwie Brzeźno pochodzi z końca XV wieku.
Moda na kąpieliska morskie dotarła do nas z Anglii.
Co ciekawe w wielu publikacjach jest mowa o tym, że modę na kąpiele morskie w okolicach Gdańska przywieźli Francuzi. Wzięło się to stąd, że w 1807 roku pojawiły się tutaj oddziały napoleońskie i powstało Wolne Miasto Gdańsk. Właśnie wtedy Francuzi zbudowali kąpielisko morskie w Brzeźnie, na które gdańszczanie początkowo patrzyli nieufnie. Jednak bardzo skromny zakład kąpielowy powstał na tych terenach już w 1803 roku, zatem przed pojawieniem się Francuzów.
Zwyczaj kąpieli morskich przede wszystkim dla celów leczniczych pojawił się w I połowie XVIII wieku w Anglii i w ciągu kilkudziesięciu lat rozpowszechnił się niemal w całej północnej Europie.
Z kąpielisk morskich początkowo korzystała przede wszystkim angielska arystokracja. Była to rozrywka zarezerwowana dla bogatych i tak naprawdę nie zmieniło się to przez cały XIX wiek. Potem z tej formy wypoczynku zaczęły korzystać osoby wykonujące wolny zawód – pisarze, czy lekarze. Większość społeczeństwa nie mogła sobie jednak pozwolić na pobyt w kąpieliskach.
Ważnym momentem było powstanie, w meklemburskiej miejscowości Doberan (miasteczko koło Rostocku w Niemczech), pierwszego zorganizowanego kąpieliska morskiego nad Bałtykiem w 1793 roku. Kąpiele wyglądały wtedy inaczej niż dzisiaj, ale wierzono w uzdrawiającą moc wody morskiej i jej dobroczynny wpływ na organizm.
Na czym polegało tworzenie pierwszych kąpielisk morskich?
Należy pamiętać, że były to przede wszystkim zakłady lecznicze i najważniejsze było w nich zapewnienie odpowiednich warunków leczenia kuracjuszom. Budowano domy kąpieli ciepłych (Badehouse) dla chorych, którzy nie mogli korzystać z kąpieli w morzu. Były to budynki wyposażone w wanny, które napełniano podgrzewaną wodą morską z dodatkiem ziół. Kuracjusze, którzy byli za słabi na kąpiele morskie korzystali właśnie z kąpieli wannowych.
Z kolei dla osób korzystających z kąpieli morskich budowano proste budki plażowe, w których można było się przebrać do kąpieli i wejść bezpośrednio do morza. Budowano także domy zdrojowe czy domy kuracyjne. W tych obiektach była restauracja, pokoje noclegowe oraz duża sala na imprezy taneczne i spektakle teatralne. Te kąpieliska XIX-wieczne obrastały infrastrukturą, która w ówczesnych warunkach była niezbędna.
Wróćmy do Brzeźna
Pierwszy zakład kąpielowy powstał na terenie Brzeźna w 1803 roku za sprawą kupca Gotthilfa Friedricha Dallmera, właściciela połączonych majątków w Brzeźnie i Nowych Szkotach. Wiadomo, że składał się z dwóch drewnianych budynków kąpielowych – jeden dla pań, a drugi dla panów. Panie za każdą godzinę kąpieli płaciły 24 grosze, a panowie 12 groszy. W celu ułatwienia dojazdu z Gdańska do Brzeźna uruchomiono żurnaliery, czyli sześciokołowe wozy mieszczące do 20 osób.
Następny rozwój kąpieliska przypadł na okres napoleoński (1807-1814). Jego inicjatorem był gen. Jean Rapp – francuski gubernator Wolnego Miasta Gdańska. Kąpielisko, które powstało w 1808 roku prowadził doktor Haffner. Budynki zakładu kąpielowego były wybudowane na plaży dokładnie na wysokości obecnego parku. Wojna niestety przerwała rozwój kąpieliska.
W 1832 roku posiadłość w Brzeźnie nabył kupiec Wilhelm Pistorius i już w następnym roku otworzył nowy, elegancki zakład kąpielowy. Oferował on kuracjuszom ciepłe kąpiele morskie i nocleg w czterdziestu pokojach hotelowych. Jak wyglądał dom zdrojowy wiadomo z litografii J. Seyfferta z 1845 roku. W 1867 roku wybudowano linię kolejową ze stacji Brama Wyżynna, przez Brzeźno do Nowego Portu co znacznie ułatwiło dojazd do zakładu. Kąpielisko stawało się coraz bardziej popularne i odwiedzali go liczni goście. Zakład kąpielowy pozostawał w ręku spadkobierców Pistoriusa do 1889 roku, kiedy to rodzinne przedsiębiorstwo nabył wraz z 36 ha terenu Hermann Kulling. Liczba odwiedzających nieustannie rosła i tylko w 1892 roku odwiedziło je 39000 gości.
Po pożarze starego Domu Kuracyjnego (28 grudnia 1892), już w następnym roku zainicjowano budowę nowego zachowanego do dziś domu kuracyjnego (Kurhaus Hocherl) przy obecnej ulicy Zdrojowej 2 w Gdańsku.
Dom Zdrojowy w obecnym kształcie został uroczyście otwarty 15 czerwca 1893 roku. W bezpośrednim sąsiedztwie budynku znajdował się również niewielki park. Pod koniec XIX wieku kąpielisko w Brzeźnie stało się nowoczesnym i modnym kurortem.
Oferowano tu zimne i ciepłe kąpiele, masaże lecznicze, gimnastykę, kąpiele słoneczne oraz różne opcje diet. W sezonie był dostępny także lekarz kuracyjny. Zalecano w tym miejscu pobyt osobom z cukrzycą, nerwicą, otyłością oraz chorobami układu pokarmowego.
W 1898 roku Aloys Hocherl kupił obiekty kuracyjne od Hermanna Kullinga, a następnie oddał teren w użytkowanie Gustavowi Feyerabendowi, który w znacznym stopniu przyczynił się do spopularyzowanie kąpieliska poprzez wydanie przewodnika zachwalającego jego zalety.
W 1899 roku wybudowano tzw. Halę plażową (Strandhalle), która uległa zniszczeniu i nie została odbudowana. W 1900 roku powstało stumetrowe molo, przedłużone później do 200 m. Zawijały do niego regularnie kursujące statki wycieczkowe. W 1919 roku na plaży wybudowano łazienki z 328 kabinami.
W 1922 roku liczba kąpiących się wynosiła prawie 96 000, a w 1936 roku już ponad 168 000 – więcej niż w Sopocie.
Dom Zdrojowy choć zdemolowany przetrwał wojnę. W 1948 roku otwarto tutaj hotel garnizonowy, a po jego likwidacji budynek zaadoptowano na mieszkania komunalne – urządzono 24 lokale, w których mieszkało prawie 100 osób. W 1993 roku Zespół Dawnego Domu Zdrojowego został wpisany do rejestru zabytków i rozpoczęły się prace nad restauracją budynku. Trwały długo, ale w końcu od 18 grudnia 2021 roku można zobaczyć to odrestaurowane miejsce. Jest to najstarszy zachowany dom zdrojowy na wybrzeżu całej Zatoki Gdańskiej, który jest jednocześnie najstarszym przykładem architektury reprezentacyjnej.
We wnętrzach Domu Zdrojowego w Brzeźnie znajdują się dwie drewniane, oryginalne klatki schodowe. Pierwsza prowadzi na poddasze przez piętro z holu głównego, druga znajduje się w części restauracyjnej. We wnętrzu zamontowano ponad 70 par drzwi. Ciekawostką są także ozdobne drewniane dekoracje – laubzekiny. Nazwa tych ornamentów pochodzi od narzędzia, którym cięto drewno (laubzegi – piła włosowa). Narzędzie to pozwala na stworzenie bardzo skomplikowanych wzorów. Przepiękne poddasze można podziwiać z ostatniej kondygnacji. Wnętrza jeszcze nie zobaczyłam, ale jak będzie to możliwe to dodam tutaj zdjęcia.
Budynek po gruntowej rewitalizacji, stał się miejscem edukacji ekologicznej – są tutaj dwie sale: laboratoryjna i pracownia z wystawą interaktywną.
W budynku znajduje się również 50 miejsc noclegowych (niektóre pokoje z widokiem na morze) zlokalizowanych w klimatyzowanych pomieszczeniach z łazienkami. Na parterze umieszczono restaurację.
Historia Parku Brzeźnieńskiego jest ściśle związana z powstaniem i rozwojem kąpieliska. Obecny park został założony na terenie lasu sosnowego zasadzonego w 1831 roku dla osłony przed piaskiem nawiewanym z wydm. Z czasem obszar leśny został zmieniony w park kuracyjny. Wtedy wytyczono alejki, poustawiano ławki, zbudowano pergolę, altanę, muszlę koncertową i molo.
Na terenie parku są pozostałości fortyfikacji tzw. baterii plażowej (1909-1913). Przy Domu Zdrojowym, znajduje się także cenny starodrzew. Większość drzew ma powyżej 100 lat. Można zobaczyć dąb szypułkowy, dąb kaukaski czy topolę białą.
Idąc do domu zdrojowego mija się ten świetlny tunel – to świąteczna iluminacja.
Polecam przyjechać do Brzeźna i zobaczyć to odrestaurowane miejsce, które długo czekało na powrót do świetności.
Jak dojechać?
tramwaj: 3,5
autobus: 148
Przystanek: Brzeźno Dom Zdrojowy